Groot Botnia

Noomen: "In 1538 was Juw Botnia, ridder en raadsheer van de keizer, de eigenaar."
"Het huis werd in 1810 grotendeels afgebroken, een deel van de noordmuur werd bij de bouw van hotel De Koornbeurs hergebruikt.
Groot-Botniahuis was een even prestigieus gebouw als het nog bestaande Martenahuis, dat uit dezelfde tijd dateerde. Bouwkundig had het daarmee ook verschillende overeenkomsten. Het hoofdgebouw was een zaalstins, dwars op de straat, zes traveeën breed. Het had twee bouwlagen met een hoge kap tussen opgaande gevels met pinakels. De muren waren van afwisselende lagen gele en rode baksteen. Links van de deur - die anders dan (vroeger) bij het Martena- en bij het Ockingahuis in de lange gevel en niet in de traptoren was aangebracht - waren laatgotische spitsboogvensters. Tussen beide verdiepingen liep een rondboogfries. Links van de deur was de grote zaal met drie vensters, met een haard die uitkwam op een ronde schoorsteen op het dak. Rechts van de deur waren in beide verdiepingen twee spitsboogvensters, die naast de deur en die daarboven half zo smal als de overige. Boven de deur was een blinde muur, die op sommige afbeeldingen met een groot wapen Botnia was versierd. Haaks op het hoofdgebouw lag aan de achterzijde een zijgebouw. In de oksel van beide gebouwen stond achter het huis een traptoren, in 1664 nog met een uivormige spits, in de late 18de eeuw zonder spits. Achter het huis liep de hof tot dicht onder de noordelijke stadswallen door. De verschillende kaarten (Robles, 1572; Bast, 1598; Geelkerken, 1616; Blaeu, 1645; Schotanus, 1664) geven een goede indruk van het geheel. Verder is er een tekening van C. Pronk en een tekening uit de verzameling W.B. van der Kooi."

SIF: "Deze stins stond op de plaats van de huidige Korenbeurs in Franeker."
"Het huis werd waarschijnlijk in de tweede helft van de 15e eeuw gebouwd."
"Groot-Botnia was een zaalstins in hooggotische stijl en vertoonde totaal geen verdedigbare funktie. Het was waarschijnlijk gebouwd om gezag en rijkdom uit te stralen. Het huis was dan ook een in vele opzichten opmerkelijke stadsstate.
Groot-Botnia was zes ramen breed en had twee bouwlagen met een hoge kap tussen tuitgevels. Zowel in de brede voorgevel als in de zijgevel waren grote spitsboogvensters aangebracht, die we nu alleen nog tegenkomen in de gotische kerkelijke architectuur. Tussen de bouwlagen was een fraaie rondboogfries uitgemetseld en het muurwerk bestond uit afwisselende banden van rode en gele steen, iets wat bij meer zaalstinsen in de steden voorkwam.

Op de benedenverdieping bevond zich links de grote zaal van drie vensters breed en deze ruimte werd verwarmd door een open haard. Dit weten we door het feit dat zich hierboven op het dak een ronde schoorsteen bevond. Rechts van het midden was de ingang en daarnaast een kleiner vertrek. Jammer genoeg weten we niet hoe de indeling op de bovenverdiping was.
Boven het dak rijst een toren op, waarschijnlijk een traptoren, die een bekroning had van een ingesnoerde spits met ui-vorm. We zien dit op de stadsplattegrond van Pieter Bast uit het begin van de zeventiende eeuw. Op een afbeelding van ca 150 jaar later, van de tekenaar Cornelis Pronk, is die spits verdwenen.

Groot Botnia is het mooiste gebouw van Friesland in hooggotische stijl en werd waarschijnlijk in de tweede helft van de 15e eeuw gebouwd. Het was de eerste zaalstins binnen Franeker en daar kwam pas tegen het einde van die eeuw een einde aan, toen het Martenahuis werd gebouwd.
Het huis werd voor het grootste deel in 1810 afgebroken en pas in de loop van de 19e eeuw is de gehandhaafde noordmuur hergebruikt bij de bouw van de Korenbeurs."
(bronnen: Tekst: Stinsen en States, Adellijk wonen in Friesland, 1992).